Służebność gruntowa to prawo rzeczowe, które obciąża określoną nieruchomość na rzecz właściciela innej nieruchomości. W przypadku służebności osobistej, która niejako wynika ze swego gruntowego odpowiednika, prawo polegające na obciążeniu nieruchomości przysługuje oznaczonej osobie fizycznej. Służebność osobista to wygodny sposób na przydzielenie określonych praw rzeczowych, aczkolwiek budzi ona sporo kontrowersji wśród osób zainteresowanych.

Cechy służebności osobistej

Służebność osobista jest prawem terminowym, które wygasa dopiero w momencie śmierci osoby, na rzecz której zostało ustanowione. Co ważne, służebność ta nie przechodzi do masy spadkowej, czyli nie podlega dziedziczeniu. Istnieje jednak możliwość, aby osoba, na rzecz której ustanowiono służebność, ustaliła z właścicielem nieruchomości, że po jej śmierci prawo to przejdzie na jej zstępnych.

Warto zaznaczyć, że służebności nie można się pozbyć. Nabycie jej za pośrednictwem zasiedzenia również nie jest możliwe. Nie można też przenosić wynikających z niej praw na osoby trzecie. Należy zwrócić uwagę, że osoba, na której korzyść służebność została ustanowiona, musi respektować zasady obowiązujące w danej nieruchomości. W przeciwnym razie można wnioskować o zmianę tego prawa na rentę.

Jednostkowy charakter służebności

Cechą służebności osobistej jest to, że zakres i sposób wykonywania tego prawa ma charakter jednostkowy i opiera się na lokalnych zwyczajach i zasadach społecznego współżycia. Prawo do służebności może również dotyczyć konkretnych czynności na terenie nieruchomości.

Ustanowienie służebności odbywa się za pośrednictwem umowy między zainteresowanymi stronami. W niektórych przypadkach jest ona skutkiem relacji prawnych (np. alimenty), ale bardzo często ma charakter indywidualny. Należy pamiętać, aby oświadczenie właściciela nieruchomości w sprawie przyznania służebności miało postać aktu notarialnego.

Umowa — rzetelna i przejrzysta

Służebność osobista musi być poparta rzetelnie sporządzoną umową, w której rozwiewa się wszelkie wątpliwości dotyczące wybranych praw korzystania z nieruchomości. Nie powinna mieć miejsca sytuacja, w której któraś ze stron domniemywa, jaki jest zakres jej praw i obowiązków względem nieruchomości lub drugiej strony umowy. Czasami służebność ustanawia się na podstawie orzeczenia sądu, co ma miejsce zwykle w przypadku skomplikowanych procedur spadkowych. Formą służebności osobistej jest służebność mieszkania, w przypadku której osoba uprawniona może korzystać z mieszkania w celu zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych.