Zadatek i zaliczka to pojęcia, które często są używane zamiennie. W rzeczywistości jednak to dwa różne terminy, odnoszące się do kwot wpłacanych na poczet przyszłej usługi. Różnicę między nimi najbardziej odczują ci, którzy zdecydują się odstąpić od umowy i będą chcieli odzyskać wpłacone pieniądze. Czym różnią się zadatek i zaliczka? Jakie są ich konsekwencje prawne?

Czym jest zadatek?

Zadatek to pojęcie prawne pojawiające się przy zawieraniu umowy przedwstępnej dotyczącej usługi, która ma zostać zrealizowana w przyszłości. Zabezpiecza obie strony na wypadek niezrealizowania umowy: usługobiorcę w razie wycofania się usługodawcy czy jego niezdolności do zrealizowania usługi, usługodawcę w razie wystąpienia sytuacji, w której klient zmienia zdanie i zrywa umowę, bo na przykład zdecydował się na ofertę innej firmy.

W przypadku gdy umowa została wykonana, zadatek zalicza się na poczet zapłaty za świadczoną usługę. Zadatek powinien zostać zwrócony osobie, która go dała, gdy obie strony chcą rozwiązać umowę bądź gdy niewykonanie umowy nastąpiło na skutek wystąpienia okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności żadna ze stron lub za które odpowiadają obie strony.

Sytuacja wygląda nieco inaczej, gdy do wykonania umowy nie doszło z winy jednej ze stron. W przypadku gdy do wykonania umowy nie doszło z winy strony, która dała zadatek, druga strona może odstąpić od umowy i zatrzymać zadatek. Jeżeli zaś do wykonania umowy nie doszło na skutek wystąpienia okoliczności zawinionych przez stronę, która zadatek otrzymała, druga strona może odstąpić od umowy i zażądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości. Należy pamiętać, że aby wpłacona należność została uznana za zadatek, w umowie musi zostać jasno określone, że o tę formę zabezpieczenia chodzi.

Jak definiowana jest zaliczka?

Podobnie jak zadatek, zaliczka występuje w umowach przedwstępnych. To kwota wpłacana na poczet przyszłej usługi, stanowiąca część ostatecznej ceny usługi. Zaliczka, w przeciwieństwie do zadatku, nie stanowi zabezpieczenia na wypadek zerwania umowy. W razie niewywiązania się z umowy lub odstąpienia od niej przez jedną ze stron, zaliczka powinna w całości wrócić do klienta (chyba że umowa stanowi inaczej).

Zadatek i zaliczka — skutki prawne i podatkowe

Podstawowe podobieństwo między zadatkiem i zaliczką to okoliczności, w których występują. To terminy pojawiające się w umowie przedwstępnej, oznaczające kwotę wpłacaną przez klienta na rzecz usługodawcy. Obie stanowią część ceny usługi, która ma zostać zrealizowana.

Co z podatkiem dochodowym? Zaliczka otrzymana przez usługodawcę nie powoduje powstania przychodu, który podlega opodatkowaniu. Za przychód nie uważa się bowiem należności pobranych na poczet towarów czy usług, które mają zostać zrealizowane w przyszłości. Podobnie ma się sprawa w przypadku zadatku. W chwili wpłaty nie podlega obowiązkowi opodatkowania, wpłacany jest bowiem na poczet przyszłych towarów lub usług. Obowiązek podatkowy powstaje dopiero w momencie wystawienia faktury końcowej obejmującej całą kwotę towaru czy usługi.

Inaczej ma się sprawa z podatkiem VAT. Niezależnie od tego, czy mowa o zadatku czy zaliczce, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania. Wyjątek stanowią usługi dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego, a także usługi telekomunikacyjne, najem, dzierżawa, leasing, ochrona osób, stała obsługa biurowa, uzdatnianie i dostarczanie wody, oczyszczanie i odprowadzanie ścieków, usługi związane z odpadami, usługi sanitarne.